Cuentos indígenas mejicanos: Tojono O´otam. El origen de las mariposas y la chaquira


Gabriela Badillo Sánchez, directora de la productora Combo ha iniciado un proyecto para preservar las lenguas indígenas de México y darlas a conocer, pues "nadie puede amar lo que no conoce", a través de cortos de animación se rescatan relatos ancestrales de las diferentes etnias mexicanas.


Lengua: Tojono O´otam de Cumarito, Sonora

El origen de las mariposas y la chaquira

Versión en tojono o'otam
MASMA PICHU KE JOJOKIMAR JEKCH MASMA MOK KOAVIKITA
Mu’ich ke ajitak pia ka’ich ke I’itoi te-ke’e veenak, mi veemt ke paan, pei ke piit shonova naatok cheoch jek vees jaicho toakam.
Veepek naato ke jojokimar maak a’an taktojim masma mok vatopi ami mok pi ap jemachkam chem pei.
Mitam ja naato kavor mas jaicho toakam.
Veenok met i ai ke cheoch jujuk ke maasitak ma’i vi jekai mo pi mu’i s-keekach.
Mitam ke I’itoi shoosho jiirokach piit sikork jekai met jem vi jekch si jeos ke cheoch.
Masma i naato ke masma mok koavikita ita jekach koton po pitch jekch jojokimar te-vookoich s-eejikach.
Masma aaka ke Tojono O’otam.

Versión en castellano
Cuentan que hace muchos años, I'itoy, el hermano Mayor, con ayuda del coyote tomó barro y comenzó a modelar al hombre y a los animales.
Primero creó a las mariposas, dándoles alas para liberarlas de la forma de gusano en las que las atrapó un ser malvado.
Luego moldeó, pintó y decoró a los demás animales.
Cuando concibió al hombre ya no tenía colores, sólo uno simple.
Entonces, I'itoy, unió con hilo el sobrante de barro pintado y adornó al hombre.
Fue así como se creó la chaquira que utilizamos en la vestimenta y las mariposas que alegran nuestro planeta.
Así lo cuentan los tojono o'otam.

Comentarios

Entradas populares